زمینه: برهمکنش ژنوتيپ - محيط عاملي است كه موجب تفاوت پاسخ‌هاي ژنوتيپي به شرايط محيطي مختلف مي‌شود و از اين رو پيش‌بيني عملكرد و اختصاص ژنوتيپ‌ها به محيط‌هاي ويژه را مختل مي‌كند. اهميت برهمکنش ژنوتيپ و محيط تا آنجا مي‌باشد که هر سال وقت و هزينه بسیاری صرف برآورد آن از طريق انجام آزمايشات ناحيه اي عملکرد مي‌گردد. بنابراين تفسير مناسب از این اثر علاوه بر اخذ نتيجه مناسب از آزمايشات انجام شده از تلف شدن سرمايه ملي جلوگيري مي کند، چون نتيجه چندين سال کار اصلاحي انجام شده بر روي گياهان زراعي در اين مرحله مورد بررسي قرار مي‌گيرد.
هدف: هدف اين پژوهش عبارت است از: ارزيابی و مقایسه روش‌هاي مختلف تجزيه پايداري عملکرد دانه و انتخاب ژنوتيپ‌هاي داراي بالاترین پايداري و بيشترين عملکرد دانه.
روش شناسی: در اين آزمايش تعداد 15 لاين پيشرفته گندم دوروم به همراه رقم شاهد دهدشت (جمعاً 16) لاين و رقم در یک مکان (گچساران) و پنج سال بررسی شدند. اثر رقم و سال، به ترتیب به عنوان فاکتور ثابت و تصادفي در نظر گرفته شدند. عمليات آماده‌سازي زمين که شامل شخم و ديسک در پاييز در تمام سال‌ها انجام و عمليات کاشت در اواسط آذر صورت گرفت. در مرحله برداشت عملکرد هر رقم در هر محيط اندازه گيري شد و سپس داده‌هاي حاصل مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفتند. براي تجزيه و تحليل داده هاي حاصل از نرم‌افزارهای آماری GENSTAT و SAS استفاده گردید.
يافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که ژنوتیپ‌های شماره 4، 5، 6، 9، 11 و 15 در روش‌های تک متغیره براساس تجزیه واریانس و ژنوتیپ‌های شماره 2، 3، 5، 6 و 11 هم در روش‌های تک متغیره براساس رگرسیون، به عنوان ژنوتیپ‌های پایدار انتخاب شدند. در روش‌های نا پارامتری، ژنوتیپ‌های شماره 5، 6، 8 و 9 به عنوان ژنوتیپ‌های پایدار انتخاب شدند. در روش‌های چند متغیرۀ اَمی[1] و رگرسیون مکانی[2] ، ژنوتیپ‌های 4، 5، 6، 8 و 9 به عنوان ژنوتیپ‌های پایدار انتخاب شدند. در مجموع سایر روش‌ها و با توجه به نتایج، ژنوتیپ‌های 4، 5، 6 ، 9 و به عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها در این پژوهش انتخاب شدند.
نتيجه گيري: استفاده از روش‌هاي پارامتري و غیرپارامتری پايداري عملکرد در تحقيقات آينده، صرفاً به عنوان مکمل روش‌هاي چند متغيره به‌کار گرفته شود. در صورت استفاده از اين روش‌ها سعي گردد از روش‌هاي شاخص برتري، شاخص مطلوبيت و ضريب رگرسيون فينلي و ويلکينسون استفاده شود. در مورد روش‌هاي غیرپارامتری هم آماره‌هايSi(1) و Si(3) نصار و هان، آماره کنگ و NP1 تنارازو به دليل همبستگي بيشتر با ساير آماره‌هاي پايداري توصيه مي‌شود.
روش رگرسيون مکاني به دليل ويژگي‌هاي برجسته‌اي مانند: نمايش گرافيکي "عملکرد و پايداري"، قدرت تمايز و نماينده بودن محيط‌هاي آزمايشي بسته به هدف تحقيق توصيه مي‌شود. هر چند کم‌تر از دو روش اَمي و رگرسيون مکاني به‌طور هم‌زمان در تحقیقات قبلی استفاده شده ولي توصیه می‌شود در پژوهش‌های بعدی از این دو روش به‌طور هم‌زمان استفاده شود، قطعاً ارزيابي نتايج اين دو روش بسيار جالب خواهد بود.
